Trong bối cảnh thị trường hàng hóa biến động không ngừng, việc quản lý rủi ro giá đã trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư. Một trong những công cụ tài chính phái sinh hiệu quả cho mục tiêu này chính là hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract). Đây là một công cụ hết sức linh động, cho phép các bên tùy chỉnh thỏa thuận để phù hợp nhất với nhu cầu giao dịch cầu thực tế. Vậy hợp đồng kỳ hạn là gì và làm thế nào để tận dụng nó một cách tối ưu? Hãy cùng SACT tìm hiểu sâu hơn qua bài viết dưới đây để trang bị kiến thức vững chắc, dù bạn là nhà đầu tư cá nhân hay doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp bảo hiểm giá.
Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) là một thỏa thuận riêng mang tính pháp lý giữa hai bên, trong đó cam kết mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở nhất định tại một thời điểm xác định trong tương lai (gọi là ngày đáo hạn) với một mức giá đã được ấn định trước (gọi là giá kỳ hạn).
Điều quan trọng cần lưu ý là đây là một thỏa thuận mang tính bắt buộc thực hiện, nghĩa là khi đến ngày đáo hạn, cả hai bên đều có nghĩa vụ phải hoàn thành giao dịch, bất kể giá của tài sản trên thị trường thực tế lúc đó là bao nhiêu.
Một hợp đồng kỳ hạn luôn bao gồm các yếu tố cốt lõi sau:
- Hai bên tham gia hợp đồng:
- Bên mua (Long position): Là bên đồng ý mua tài sản cơ sở trong tương lai. Bên mua kỳ vọng giá tài sản sẽ tăng cao hơn mức giá kỳ hạn đã thỏa thuận.
- Bên bán (Short position): Là bên đồng ý bán tài sản cơ sở trong tương lai. Bên bán kỳ vọng giá tài sản sẽ giảm xuống thấp hơn mức giá kỳ hạn.
- Tài sản cơ sở: Đây là đối tượng của hợp đồng. Trong lĩnh vực hàng hóa, tài sản cơ sở có thể là các loại nông sản (cà phê, ngô, đậu tương), kim loại (vàng, bạc, đồng), hoặc năng lượng (dầu thô). Ngoài ra, nó cũng có thể là các tài sản tài chính như ngoại tệ, cổ phiếu, trái phiếu.
- Ngày đáo hạn: Là ngày cụ thể trong tương lai mà tại đó việc giao nhận tài sản và thanh toán phải được thực hiện.
- Giá kỳ hạn: Là mức giá của tài sản cơ sở đã được hai bên thống nhất và khóa lại ngay tại thời điểm ký kết hợp đồng.
Đặc điểm của Forward Contract là gì?
Những đặc điểm sau đây tạo nên sự khác biệt và xác định vai trò của hợp đồng kỳ hạn trên thị trường tài chính:
- Giao dịch trên thị trường OTC: Khác với hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn không được niêm yết và giao dịch trên các sở giao dịch tập trung. Thay vào đó, chúng là những thỏa thuận riêng được giao dịch trực tiếp giữa hai bên trên thị trường phi tập trung (OTC).
- Tính không chuẩn hóa: Đây là đặc điểm quan trọng nhất. Vì là thỏa thuận riêng, các điều khoản như khối lượng, chất lượng tài sản, ngày giao hàng, và các điều kiện khác đều có thể được tùy chỉnh linh hoạt để đáp ứng chính xác nhu cầu của cả bên mua và bên bán.
- Thanh toán vào ngày đáo hạn: Toàn bộ việc thanh toán và chuyển giao tài sản cơ sở chỉ diễn ra một lần duy nhất vào ngày đáo hạn của hợp đồng. Không có dòng tiền phát sinh trong suốt thời gian hợp đồng có hiệu lực.
- Thường không yêu cầu ký quỹ ban đầu: Do tính chất tin tưởng lẫn nhau, hợp đồng kỳ hạn thường không yêu cầu các bên phải thực hiện ký quỹ để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ như hợp đồng tương lai.
- Thanh khoản thấp: Vì các điều khoản được tùy chỉnh và không giao dịch tập trung, việc tìm một bên thứ ba để chuyển nhượng lại vị thế trong hợp đồng trước khi đáo hạn là rất khó khăn. Điều này dẫn đến tính thanh khoản của hợp đồng kỳ hạn tương đối thấp.
Ưu điểm hợp đồng kỳ hạn
Nhờ những đặc tính riêng biệt, hợp đồng kỳ hạn là công cụ phòng ngừa rủi ro (hedging) được nhiều doanh nghiệp ưa chuộng:
- Linh hoạt tối đa: Khả năng tùy chỉnh các điều khoản giúp doanh nghiệp (ví dụ: công ty xuất nhập khẩu cà phê, nhà sản xuất thép) thiết kế một hợp đồng bảo hiểm giá hoàn toàn phù hợp với chu kỳ kinh doanh và nhu cầu giao hàng thực tế của mình.
- Cố định chi phí và lợi nhuận: Hợp đồng kỳ hạn cho phép doanh nghiệp khóa trước giá mua nguyên vật liệu hoặc giá bán sản phẩm, từ đó loại bỏ sự bất định do biến động giá cả thị trường, giúp lập kế hoạch tài chính và sản xuất kinh doanh một cách chính xác.
- Công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá: Đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hợp đồng kỳ hạn ngoại hối là công cụ không thể thiếu để phòng ngừa rủi ro khi tỷ giá hối đoái biến động.
Nhược điểm hợp đồng kỳ hạn
Bên cạnh những ưu điểm, sự linh hoạt của hợp đồng kỳ hạn cũng đi kèm với những rủi ro và hạn chế đáng kể:
- Rủi ro đối tác (Counterparty risk): Đây là rủi ro lớn nhất. Vì không có bên thứ ba bảo lãnh (như Sở giao dịch) và không có ký quỹ, luôn tồn tại khả năng một trong hai bên mất khả năng thanh toán hoặc cố tình không thực hiện hợp đồng khi đến hạn, gây thiệt hại lớn cho bên còn lại.
- Tính thanh khoản kém: Nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp rất khó để thoát khỏi vị thế của mình trước ngày đáo hạn nếu tình hình thị trường thay đổi hoặc nhu cầu không còn nữa.
- Có thể tất toán trước hạn (với thỏa thuận): Mặc dù khó khăn, việc đóng vị thế trước hạn vẫn có thể thực hiện được nếu cả hai bên cùng đàm phán và đi đến một thỏa thuận chung về việc tất toán. Tương tự, việc gia hạn hợp đồng cũng có thể được thực hiện nếu có sự đồng thuận.
Giá trị của hợp đồng kì hạn Forward Contract
Giá trị của hợp đồng kỳ hạn tại thời điểm đáo hạn được xác định rất đơn giản, dựa trên chênh lệch giữa giá thị trường và giá kỳ hạn đã thỏa thuận.
Gọi K là giá kỳ hạn trong hợp đồng và S(t) là giá giao ngay của tài sản tại ngày đáo hạn:
-
Giá trị nhận được của bên mua = S(t) – K
-
Giá trị nhận được của bên bán = K – S(t)
Nếu S(t) > K, bên mua có lãi và bên bán chịu lỗ. Ngược lại, nếu S(t) < K, bên bán sẽ có lãi và bên mua chịu lỗ.
- K là giá kì hạn được ấn định trong hợp đồng. S(t) là giá của tài sản tại thời điểm kết thúc hợp đồng.
- Tại thời điểm đáo hạn. Người mua bắt buộc phải mua tài sản có giá S(t) với mức giá K đã ấn định từ trước.
- Giá trị nhận được của người bạn sẽ là K – (S)t. Nếu (S)t > K, người mua lãi và người bán lỗ. Nếu (S)t < K, người mua lỗ và người bán lãi.
- Hai bên mua bán sẽ không phải chịu phí hợp đồng nếu giá trị nhận được từ hợp đồng chính là khoản lỗ hay lãi của hai bên tham gia hợp đồng.
Phân biệt hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai
Có thể nói giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai có nhiều điểm tương đồng khiến nhà đầu tư cảm dễ nhầm lẫn. Dưới đây là một số điểm khác biệt của 2 loại hợp đồng này mà bạn có thể tham khảo:
Thị trường giao dịch:
- Hợp đồng tương lai được niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung.
- Hợp đồng kỳ chỉ được giao dịch trên thị trường OTC và không được niêm yết. Khiến tính thanh khoản của hợp đồng này thấp hơn so với hợp đồng tương lai.
Bù trừ và ký quỹ:
- Hợp đồng tương lai yêu cầu nhà đầu tư phải thực hiện ký quỹ để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán mang tính bắt buộc.
- Các bên tham gia vào hợp đồng kỳ hạn không cần phải thực hiện ký quỹ.
Thời điểm thanh toán hợp đồng:
- Hợp đồng tương lai: Bên bán và bên mua thanh toán lợi nhuận và những khoản thua lỗ theo từng ngày
- Hợp đồng kỳ hạn: Bên bán và bên mua sẽ thanh toán vào thời điểm giao hàng.
Đóng vị thế:
- Hợp đồng tương lai: nhà đầu tư có thể đóng vị thế mọi lúc qua việc tham gia vị thế ngược với hợp đồng tương lai tương tự. Nhờ đó mà hỗ trợ sử dụng vốn linh hoạt hơn.
- Hợp đồng kỳ hạn: Nhà đầu tư tham gia hợp đồng kỳ hạn thực hiện đóng vị thế qua việc tham gia vị thế ngược với hợp đồng kỳ hạn tương tự.
Kết luận
Hợp đồng kỳ hạn là một công cụ phòng ngừa rủi ro mạnh mẽ và linh hoạt, đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp có nhu cầu cụ thể về hàng hóa và thời gian giao nhận. Tuy nhiên, đi kèm với đó là rủi ro đối tác và tính thanh khoản thấp đòi hỏi sự cẩn trọng và am hiểu sâu sắc.
Trong khi đó, hợp đồng tương lai cung cấp tính thanh khoản và sự an toàn cao hơn, phù hợp cho cả mục đích phòng vệ giá và đầu cơ tìm kiếm lợi nhuận. Tại SACT, chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ tư vấn và môi giới hợp đồng tương lai hàng hóa, giúp quý khách hàng và doanh nghiệp tiếp cận một thị trường minh bạch, an toàn và hiệu quả để quản lý rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.
Để tìm hiểu sâu hơn về chiến lược phòng vệ giá bằng các công cụ phái sinh, hãy liên hệ với đội ngũ chuyên gia của SACT để được tư vấn chi tiết. Chúng tôi cùng đội ngũ SACT cùng nhau phát triển ứng dụng đầu tư hiện đại SACT TradingPro đã có mặt tại Android và IOS.
Một số loại hợp đồng khác: