Đối với những ai hoạt động trong ngành cà phê tại Việt Nam, từ các nhà xuất khẩu, đại lý cho đến người nông dân, những thuật ngữ như “London trừ…”, “giá FOB” hay “hợp đồng giá chốt sau” đã trở nên vô cùng quen thuộc. Tuy nhiên, với các nhà đầu tư mới tìm hiểu về thị trường hàng hóa phái sinh, đây có thể là những khái niệm phức tạp. Một trong những thuật ngữ cốt lõi, đóng vai trò then chốt trong việc định giá cà phê xuất khẩu chính là mức giá chênh lệch, hay còn gọi là giá trừ lùi cà phê.
Vậy cụ thể giá trừ lùi cà phê là gì và nó ảnh hưởng thế nào đến cả hoạt động kinh doanh vật chất lẫn chiến lược giao dịch phái sinh? Hãy cùng SACT tìm hiểu chi tiết để trang bị kiến thức vững chắc cho quyết định đầu tư và quản lý rủi ro của bạn.
Giá trừ lùi cà phê là gì?
Giá trừ lùi cà phê, hay thuật ngữ quốc tế là Differential hoặc Basis, về bản chất là một mức chênh lệch giá. Cụ thể, đây là mức chênh lệch giữa giá cà phê vật chất (physical coffee) tại một địa điểm cụ thể (ví dụ: tại cảng TP.HCM) so với giá tham chiếu của hợp đồng tương lai cà phê trên một sàn giao dịch quốc tế.
Đối với cà phê Robusta của Việt Nam, giá tham chiếu chuẩn mực được sử dụng là giá niêm yết trên sàn ICE Futures Europe (London).
Giá trừ lùi là một điều khoản không thể thiếu trong các hợp đồng giao sau, đặc biệt là loại hợp đồng PTBF (Price To Be Fixed – Hợp đồng giá chốt sau). Thay vì ấn định một mức giá cố định ngay khi ký, hai bên sẽ thỏa thuận một mức chênh lệch. Mức chênh lệch này có thể là âm (trừ lùi) hoặc dương (cộng tới).
- Trừ lùi (Discount): Khi giá cà phê vật chất thấp hơn giá trên sàn London. Ví dụ: “London tháng 9 trừ 150 USD/tấn”.
- Cộng tới (Premium): Khi giá cà phê vật chất cao hơn giá trên sàn London. Ví dụ: “London tháng 9 cộng 20 USD/tấn”.
Mục đích chính của mức chênh lệch này là để phản ánh chất lượng và các chi phí liên quan đến lô hàng thực tế so với tiêu chuẩn của sàn giao dịch. Các yếu tố này bao gồm chất lượng hạt, độ ẩm, chi phí vận chuyển nội địa, chi phí xếp dỡ, bảo hiểm và lợi nhuận của người bán.
Cách tính giá trừ lùi cà phê
Việc tính toán giá cuối cùng mà người bán nhận được rất đơn giản khi đã hiểu rõ các thành phần. Công thức chung như sau:
Giá cuối cùng = Giá tham chiếu trên sàn (tại thời điểm chốt) +/- Mức chênh lệch (Differential)
Ví dụ thực tế:
Một nhà xuất khẩu cà phê tại Việt Nam ký hợp đồng bán 100 tấn cà phê Robusta cho một nhà rang xay ở châu Âu. Họ thỏa thuận phương thức giá chốt sau với mức giá trừ lùi là 120 USD/tấn so với giá hợp đồng kỳ hạn tháng 11 trên sàn London. Một tháng sau, khi giá trên sàn London đạt mức 2.500 USD/tấn, nhà xuất khẩu quyết định “chốt giá”. Giá cuối cùng họ nhận được là: 2.500 USD/tấn – 120 USD/tấn = 2.380 USD/tấn. Phương thức này cho phép người bán linh hoạt chọn thời điểm chốt giá mà họ tin là có lợi nhất trong suốt thời hạn hợp đồng.
Những yếu tố cốt lõi ảnh hưởng đến giá trừ lùi cà phê
Mức trừ lùi không cố định mà biến động liên tục, phụ thuộc vào nhiều yếu tố cung cầu cả trên thị trường giấy (phái sinh) và thị trường vật chất.
1. Yếu tố ảnh hưởng đến giá tham chiếu (Sàn London):
Đây là những yếu tố vĩ mô tác động lên toàn bộ thị trường cà phê toàn cầu, bao gồm:
- Dự báo cung cầu toàn cầu: Sản lượng từ các nước sản xuất lớn như Brazil, Việt Nam, Indonesia.
- Thời tiết và khí hậu: Các hiện tượng như sương giá ở Brazil hay khô hạn ở Tây Nguyên có thể đẩy giá tăng vọt.
- Yếu tố tài chính: Biến động tỷ giá USD/VND, lãi suất, tình hình kinh tế toàn cầu.
2. Yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến mức chênh lệch (Differential):
Đây là những yếu tố vi mô, mang tính đặc thù hơn và quyết định mức trừ lùi sẽ lớn hay nhỏ:
- Sự bất cân xứng thông tin: Các nhà nhập khẩu lớn thường có thông tin tổng quan về lượng hàng đã được bán trừ lùi nhưng chưa chốt giá trên thị trường. Điều này đôi khi tạo ra lợi thế, cho phép họ thao túng hoặc ép giá trừ lùi xuống thấp hơn khi nhận thấy có nhiều người bán đang cần chốt giá gấp.), bất kì ngày nào người bán cũng có quyền gọi chốt giá, thậm chí là khi vừa kí hợp đồng xong cũng có quyền gọi chốt giá ngay.
- Cung cầu vật chất tại địa phương: Khi nông dân bán ra ồ ạt sau vụ thu hoạch, lượng cung dồi dào có thể khiến mức trừ lùi bị nới rộng (âm nhiều hơn) do áp lực bán lớn.
- Chất lượng và vụ mùa: Cà phê vụ mùa mới thường có giá tốt hơn (mức trừ lùi thấp hơn) so với cà phê vụ cũ. Chất lượng hạt không đồng đều cũng làm tăng mức trừ lùi.
- Chi phí Logistics: Một trong những yếu tố quan trọng nhưng ít được chú ý là tình trạng sẵn có của container và tàu biển. Khi chi phí vận tải biển tăng cao hoặc thiếu container rỗng, người mua sẽ phải trừ đi một khoản chi phí lớn hơn, khiến mức trừ lùi sâu hơn.
- Uy tín thương hiệu quốc gia: Uy tín thương hiệu cà phê quốc gia của Việt Nam so với các đối thủ cạnh tranh như Indonesia cũng ảnh hưởng đến việc đàm phán mức chênh lệch.
Xem thêm: Tìm hiểu về hàng hóa và các loại hàng hóa cơ bản
Ưu và nhược điểm của phương thức bán trừ lùi
Đối với cả doanh nghiệp và nhà đầu tư, việc hiểu rõ hai mặt của cơ chế này là rất quan trọng.
Ưu điểm:
- Linh hoạt: Cho phép người bán chọn thời điểm chốt giá tốt nhất, thay vì bị cố định tại một thời điểm.
- Công cụ quản lý rủi ro: Có thể kết hợp với các lệnh trên sàn phái sinh (hedging) để bảo vệ giá.
- Cơ hội lợi nhuận: Trong một thị trường giá lên (bull market), việc chờ đợi để chốt giá có thể mang lại lợi nhuận cao hơn.
Nhược điểm:
- Rủi ro cao: Trong một thị trường giá xuống (bear market), việc trì hoãn chốt giá có thể dẫn đến thua lỗ nặng.
- Phụ thuộc thị trường: Số phận của người bán gần như phụ thuộc hoàn toàn vào diễn biến giá trên sàn London.
- Rủi ro về dòng tiền: Doanh nghiệp cần có nguồn vốn mạnh để trữ hàng trong thời gian chờ chốt giá.
Kết luận
Giá trừ lùi cà phê là một cơ chế định giá phức tạp nhưng không thể thiếu trong thương mại cà phê toàn cầu. Nó không chỉ là một con số, mà còn là sự kết tinh của nhiều yếu tố từ chất lượng nông sản, chi phí logistics cho đến các động lực cung cầu trên thị trường phái sinh.
Việc nắm vững khái niệm giá trừ lùi, cách tính và các yếu tố ảnh hưởng sẽ mang lại lợi thế lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu trong việc đàm phán hợp đồng và quản trị rủi ro. Đối với các nhà đầu tư cá nhân, hiểu được mối liên hệ giữa thị trường vật chất và thị trường phái sinh thông qua mức chênh lệch sẽ giúp đưa ra các chiến lược giao dịch hợp đồng tương lai cà phê Robusta hiệu quả hơn.
Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu về các chiến lược phòng ngừa rủi ro giá cho doanh nghiệp hoặc muốn tìm hiểu cơ hội đầu tư trên thị trường cà phê phái sinh, hãy liên hệ ngay với đội ngũ chuyên gia của SACT. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn mở tài khoản và giao dịch an toàn, hiệu quả qua nền tảng SACT TradingPro hiện đại đã có mặt tại Android và IOS.