Trong thế giới đầu tư tài chính, đặc biệt là lĩnh vực hàng hóa phái sinh sôi động với các sản phẩm như hợp đồng tương lai và quyền chọn kim loại, nông sản, năng lượng, việc hiểu rõ “vị thế là gì?” là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng. Vị thế không chỉ phản ánh trạng thái đầu tư của bạn mà còn là công cụ đắc lực để nắm bắt cơ hội thị trường và quản lý rủi ro hiệu quả. Vậy, cụ thể vị thế (position) là gì và làm thế nào để tận dụng tối đa lợi thế của nó? Hãy cùng chuyên gia từ Hàng hóa Phái Sinh SACT khám phá chi tiết trong bài viết này.

Vị thế là gì?

“Vị thế” (position) trong đầu tư tài chính, và đặc biệt là trên thị trường hàng hóa phái sinh, là thuật ngữ dùng để chỉ trạng thái nắm giữ một khối lượng nhất định của một loại tài sản cơ sở (ví dụ: hợp đồng tương lai dầu thô, quyền chọn cà phê) mà một nhà đầu tư hoặc một doanh nghiệp đang có tại một thời điểm cụ thể. Vị thế thể hiện việc nhà đầu tư đang mua vào (kỳ vọng giá tăng) hay bán ra (kỳ vọng giá giảm) một công cụ tài chính nào đó.

Nói một cách đơn giản, khi bạn mở một vị thế, bạn đang thể hiện quan điểm của mình về sự biến động giá của một loại hàng hóa trong tương lai và đặt cược vào đó. Quy mô của vị thế, tức là số lượng hợp đồng bạn nắm giữ, sẽ quyết định mức độ ảnh hưởng của biến động giá đến kết quả đầu tư của bạn. Việc xác định thời điểm mở vị thế cũng như thời điểm đóng vị thế là yếu tố then chốt để tối ưu hóa lợi nhuận.

Ví dụ: Một doanh nghiệp xuất khẩu nông sản lo ngại giá cà phê sẽ giảm trong 3 tháng tới, ảnh hưởng đến doanh thu. Để phòng ngừa rủi ro này (đây là một mục đích mở vị thế), doanh nghiệp có thể mở một vị thế bán hợp đồng tương lai cà phê trên sàn giao dịch. Nếu giá cà phê thực sự giảm, lợi nhuận từ vị thế bán này sẽ bù đắp một phần hoặc toàn bộ thiệt hại từ việc giá bán thực tế thấp hơn. Ngược lại, một nhà đầu tư cá nhân có thể mở một vị thế mua hợp đồng tương lai bạc với mục đích đầu cơ, kỳ vọng giá bạc tăng để kiếm lời.

Các loại vị thế là gì?

Hiểu rõ về các loại vị thế là nền tảng để xây dựng chiến lược giao dịch hiệu quả. Có hai hướng vị thế cơ bản:

• Vị thế mua (Long Position):
  Khi nhà đầu tư mở một vị thế mua, họ đã mua một tài sản (ví dụ: hợp đồng tương lai ngô, quyền chọn mua đồng) với kỳ vọng rằng giá của tài sản đó sẽ tăng trong tương lai. Mục đích chính thường là mua thấp bán cao để thu lợi nhuận. Ví dụ, bạn mua 1 hợp đồng tương lai dầu WTI ở mức giá 80 USD/thùng, đó chính là bạn đang nắm giữ một vị thế mua. Bạn sẽ có lãi nếu giá dầu WTI tăng trên 80 USD/thùng vào thời điểm mở và trước khi bạn đóng vị thế hoặc hợp đồng đáo hạn.
• Vị thế bán (Short Position – Bán khống):
  Ngược lại với vị thế mua, vị thế bán được mở khi nhà đầu tư kỳ vọng giá của một tài sản sẽ giảm. Họ sẽ bán một tài sản (thường là vay mượn tài sản đó hoặc bán một hợp đồng tương lai/quyền chọn bán) với hy vọng sẽ mua lại nó ở một mức giá thấp hơn trong tương lai để hưởng chênh lệch. Ví dụ, bạn bán 1 hợp đồng tương lai khí tự nhiên với giá 3 USD/mmBtu, nghĩa là bạn đang có một vị thế bán. Bạn sẽ có lợi nhuận nếu giá khí tự nhiên giảm xuống dưới 3 USD/mmBtu.

Việc lựa chọn giữa vị thế mua và vị thế bán phụ thuộc hoàn toàn vào nhận định thị trường và chiến lược đầu tư của mỗi cá nhân hoặc doanh nghiệp. Tại SACT, chúng tôi cung cấp các phân tích thị trường hàng ngày và tư vấn chiến lược để hỗ trợ nhà đầu tư đưa ra quyết định phù hợp.

Công thức tính vị thế là gì?

Công thức tính vị thế (position) trong giao dịch hàng hoá phái sinh phụ thuộc vào loại hợp đồng tương lai (futures contract) và chiều hướng của vị thế (long position hoặc short position).

Long position:
Với vị thế mua (long position), công thức tính vị thế như sau:
Position = Số lượng hợp đồng tương lai x Kích thước hợp đồng x Giá hiện tại của hợp đồng

Ví dụ:
Một nhà giao dịch mua 2 hợp đồng tương lai dầu có kích thước hợp đồng là 1.000 thùng, giá hiện tại của hợp đồng là 90 USD/thùng. Vị thế mua của nhà giao dịch sẽ là:
Position = 2 x 1.000 x 90 = 180.000 USD

Short position:
Với vị thế bán (short position), công thức tính vị thế như sau:
Position = Số lượng hợp đồng tương lai x Kích thước hợp đồng x (Giá hiện tại của hợp đồng – Giá điểm bán)

Giá điểm bán (entry price) là giá mà nhà giao dịch đã bán hợp đồng tương lai ban đầu.

Ví dụ:
Một nhà giao dịch bán 3 hợp đồng tương lai vàng có kích thước hợp đồng là 100 ounce, giá hiện tại của hợp đồng là 1.800 USD/ounce và giá điểm bán là 1.750 USD/ounce. Vị thế bán của nhà giao dịch sẽ là:
Position = 3 x 100 x (1.800 – 1.750) = 1.500 USD

Tuy nhiên, để tính toán chính xác vị thế và lợi nhuận từ vị thế trong giao dịch hàng hoá phái sinh, các nhà giao dịch cần phải hiểu rõ về cách thức đóng mở vị thế, các yếu tố ảnh hưởng đến giá của tài sản và các chi phí liên quan đến giao dịch

Các yếu tố cốt lõi của một vị thế

Để hiểu sâu hơn “vị thế là gì”, chúng ta cần nắm vững các thuộc tính cơ bản cấu thành nên một vị thế trong giao dịch hàng hóa phái sinh:

• Hướng của vị thế: Đây là yếu tố đầu tiên, xác định bạn đứng về phía nào của thị trường – mua (long) với kỳ vọng giá lên, hay bán (short) với kỳ vọng giá xuống.
• Công cụ tài chính (Tài sản cơ sở): Vị thế luôn gắn liền với một loại hàng hóa cụ thể, ví dụ như hợp đồng tương lai vàng, quyền chọn đậu tương, hợp đồng tương lai dầu Brent. Mỗi công cụ tài chính có những đặc điểm và biến động riêng.
• Quy mô vị thế (Khối lượng giao dịch): Là số lượng hợp đồng hoặc đơn vị tài sản mà bạn nắm giữ. Quy mô càng lớn, lợi nhuận tiềm năng hoặc rủi ro thua lỗ càng cao.
• Thời điểm mở vị thế: Là lúc lệnh mua hoặc bán của bạn được khớp trên thị trường, xác lập trạng thái nắm giữ.
• Mục đích mở vị thế: Có thể là đầu cơ (tìm kiếm lợi nhuận từ biến động giá) hoặc phòng ngừa rủi ro (bảo vệ giá trị tài sản hoặc chi phí đầu vào/đầu ra cho doanh nghiệp).

Cách thức đóng và mở vị thế là gì?

Giao dịch vị thế trên thị trường hàng hóa phái sinh thường được thực hiện thông qua các công ty môi giới và nền tảng giao dịch chuyên biệt như SACT TradingPro.

• Mở vị thế (Open Position):

1. Xác định chiến lược: Dựa trên phân tích thị trường (phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản) và mục đích đầu tư, bạn quyết định sẽ mở vị thế mua hay vị thế bán đối với một công cụ tài chính cụ thể (ví dụ: hợp đồng tương lai bạc tháng 7) với một quy mô nhất định.
2. Đặt lệnh: Thông qua nền tảng giao dịch, bạn đặt lệnh mua (nếu mở vị thế mua) hoặc lệnh bán (nếu mở vị thế bán). Lệnh này sẽ được gửi đến Sở giao dịch hàng hóa.
3. Khớp lệnh và Ký quỹ: Khi lệnh được khớp, vị thế của bạn được thiết lập. Để mở và duy trì vị thế, bạn cần đáp ứng yêu cầu ký quỹ ban đầu và ký quỹ duy trì theo quy định. Đòn bẩy tài chính cho phép bạn kiểm soát một vị thế có giá trị lớn hơn nhiều so với số vốn ký quỹ thực tế, điều này khuếch đại cả lợi nhuận tiềm năng và rủi ro.

• Đóng vị thế (Close Position):
  Để hiện thực hóa lợi nhuận hoặc cắt lỗ, bạn cần đóng vị thế đang nắm giữ.

1. Đặt lệnh đối ứng: Nếu bạn đang giữ vị thế mua, bạn sẽ đặt lệnh bán cùng loại tài sản và cùng quy mô. Ngược lại, nếu đang giữ vị thế bán, bạn sẽ đặt lệnh mua.
2. Khớp lệnh: Khi lệnh đối ứng được khớp, vị thế của bạn sẽ được đóng lại.
3. Thanh toán lãi/lỗ: Chênh lệch giữa giá mở và giá đóng vị thế (sau khi trừ chi phí giao dịch) sẽ là lãi hoặc lỗ của bạn, được ghi nhận vào tài khoản.
   Đối với hợp đồng tương lai, nếu bạn không đóng vị thế trước ngày thông báo cuối cùng, vị thế có thể tự động đóng khi đến ngày đáo hạn hoặc yêu cầu thực hiện giao nhận vật chất (tùy quy định của hợp đồng).

Cách ứng dụng vị thế vào đầu tư hàng hoá phái sinh là gì:

Việc hiểu và sử dụng vị thế một cách linh hoạt là chìa khóa thành công trong đầu tư hàng hóa phái sinh, dù mục đích của bạn là đầu cơ kiếm lợi nhuận hay phòng ngừa rủi ro cho hoạt động kinh doanh.

• Phòng ngừa rủi ro giá (Hedging):
  Doanh nghiệp có thể sử dụng vị thế để cố định giá mua nguyên liệu đầu vào hoặc giá bán sản phẩm đầu ra trong tương lai, giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến động giá không lường trước của thị trường.
  • Ví dụ: Một nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi cần mua ngô thường xuyên. Để tránh rủi ro giá ngô tăng cao, họ có thể mở vị thế mua hợp đồng tương lai ngô. Ngược lại, một nông dân trồng cà phê có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai cà phê để “chốt” giá bán trước khi thu hoạch.
• Đầu cơ (Speculation):
  Nhà đầu tư cá nhân hoặc các quỹ đầu tư có thể mở vị thế mua hoặc bán dựa trên dự đoán về xu hướng giá của các loại hàng hóa như kim loại (vàng, bạc, đồng), nông sản (lúa mì, đậu tương), năng lượng (dầu thô, khí tự nhiên) để tìm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá. Chiến lược giao dịch này thường gắn liền với việc phân tích kỹ thuật và cơ bản sâu sắc.
• Điều chỉnh danh mục đầu tư:
  Vị thế có thể được sử dụng để cân bằng hoặc đa dạng hóa danh mục đầu tư, điều chỉnh tỷ trọng các loại tài sản khác nhau tùy theo khẩu vị rủi ro và nhận định thị trường.

Khám phá các khía cạnh nâng cao của vị thế

Ngoài các khái niệm cơ bản, thị trường còn tồn tại những loại vị thế và yếu tố phức tạp hơn, đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc:

• Vị thế tổng hợp (Synthetic Position): Đây là việc tạo ra một vị thế có đặc điểm tương tự một công cụ tài chính nào đó bằng cách kết hợp nhiều công cụ khác nhau. Ví dụ, kết hợp một vị thế mua cổ phiếu và mua quyền chọn bán cổ phiếu đó có thể tạo ra một vị thế tương đương với việc mua một quyền chọn mua.
• Vị thế trung lập (Neutral Position): Một số chiến lược quyền chọn phức tạp cho phép nhà đầu tư tạo ra vị thế trung lập, tức là kỳ vọng kiếm lợi nhuận khi thị trường ít biến động hoặc biến động trong một biên độ nhất định, thay vì đặt cược vào một hướng giá cụ thể.
• Thời gian nắm giữ dự kiến (Expected Holding Period): Nhà đầu tư cần xác định thời gian nắm giữ dự kiến cho vị thế của mình, điều này ảnh hưởng đến việc lựa chọn hợp đồng (ví dụ, hợp đồng tương lai có ngày đáo hạn gần hay xa) và chiến lược quản lý.
• Mức độ chấp nhận rủi ro cụ thể của vị thế: Mỗi vị thế, tùy thuộc vào công cụ tài chính, quy mô, và việc sử dụng đòn bẩy, sẽ có một mức độ chấp nhận rủi ro cụ thể. Nhà đầu tư cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi mở vị thế.
• Vị thế liên thị trường (Inter-market Position): Là việc mở các vị thế đối ứng hoặc tương quan trên các thị trường khác nhau (ví dụ, mua vàng và bán đồng USD) dựa trên mối quan hệ kinh tế giữa chúng.

Việc hiểu và vận dụng các thuộc tính này đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm. Đội ngũ chuyên gia tại SACT luôn sẵn sàng tư vấn để nhà đầu tư có thể tiếp cận các chiến lược phức tạp hơn một cách an toàn và hiệu quả.

Quản lý rủi ro khi giao dịch với vị thế

Mặc dù mang lại cơ hội lợi nhuận hấp dẫn, việc mở vị thế, đặc biệt trong thị trường hàng hóa phái sinh có sử dụng đòn bẩy, luôn đi kèm với rủi ro. Quản lý rủi ro là yếu tố sống còn:

• Xác định mức dừng lỗ (Stop-loss): Luôn đặt ra một ngưỡng chịu đựng thua lỗ tối đa cho mỗi vị thế.
• Đa dạng hóa: Không nên tập trung toàn bộ vốn vào một vị thế hoặc một loại hàng hóa duy nhất.
• Kiểm soát quy mô vị thế: Điều chỉnh quy mô vị thế phù hợp với số vốn và mức độ chấp nhận rủi ro của bạn.
• Theo dõi ký quỹ: Đảm bảo tài khoản luôn đủ ký quỹ để duy trì vị thế, tránh bị yêu cầu bổ sung ký quỹ (margin call) hoặc tự động đóng vị thế.
• Giới hạn vị thế (Position Limit): Các Sở giao dịch và cơ quan quản lý thường có quy định về giới hạn vị thế tối đa mà một nhà đầu tư có thể nắm giữ để đảm bảo sự ổn định của thị trường. SACT sẽ thông tin đầy đủ về các quy định này cho khách hàng.

Kết luận

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về “vị thế là gì?” cũng như cách thức hoạt động và ứng dụng của nó trong đầu tư hàng hóa phái sinh. Vị thế không chỉ là một thuật ngữ mà là một công cụ mạnh mẽ, giúp nhà đầu tư từ cá nhân đến doanh nghiệp có thể chủ động tham gia vào thị trường, tìm kiếm lợi nhuận từ biến động giá và quan trọng hơn là phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho hoạt động kinh doanh của mình đối với các công cụ tài chính như hợp đồng tương lai kim loại, nông sản hay năng lượng.

Để bắt đầu hành trình đầu tư hàng hóa phái sinh hoặc tìm hiểu sâu hơn về các chiến lược quản lý vị thế, từ việc xác định hướng, quy mô, thời điểm mở vị thế đến việc áp dụng các chiến lược sử dụng vị thế tổng hợp hay vị thế trung lập, hãy liên hệ ngay với Công ty Cổ phần Giao dịch Hàng hóa Đông Nam Á (SACT). Với nền tảng giao dịch SACT TradingPro hiện đại đã có mặt tại Android và IOS cùng đội ngũ tư vấn giàu kinh nghiệm, chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn trên con đường chinh phục thị trường hàng hóa phái sinh. Theo dõi website hanghoaphaisinh.com để cập nhật những kiến thức đầu tư mới nhất và các bản tin phân tích thị trường hàng ngày!