Hợp đồng hoán đổi hàng hóa là một công cụ tài chính không còn quá xa lạ gì với các nhà đầu tư trên thị trường phái sinh. Đây là công cụ để phòng ngừa các rủi ro do biến động giá hàng hóa. Vậy hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì, rủi ro mà nó đem lại ra sao? Bài viết dưới đây của SACT sẽ giải thích chi tiết cho bạn!
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì?
Khái niệm hợp đồng hoán đổi hàng hóa
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa (Swap contract) là công cụ tài chính phái sinh (derivative), cho phép hai bên đối tác trao đổi với nhau về dòng tiền dựa trên giá của tài sản cơ sở (giá của một loại hàng hóa cụ thể). Các bên trong hợp đồng cam kết và thoả thuận với nhau để thanh toán một khoản lợi ích vật chất theo định kì. Hoặc cam kết trao đổi các nguồn tiền trong tương lai theo một phương thức được định sẵn. Điều kiện là bắt buộc phải thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định đã được thoả thuận trước đó.
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa được sử dụng như một công cụ phòng vệ giá hàng hóa. Loại hình này đã được giao dịch trên thị trường OTC từ giữa thập niên 70 cho đến nay.
Mục đích của hợp đồng hoán đổi hàng hóa là để giảm thiểu rủi ro biến động giá hàng hóa. Đồng thời các bên có thể tận dụng cơ hội để kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch giữa giá thị trường và giá trên hợp đồng. Mà không cần bắt buộc phải ký gửi khoản giá trị danh nghĩa bằng tiền mặt hay bằng tài sản đảm bảo.
Người sử dụng hợp đồng hoán đổi hàng hóa muốn bảo vệ mình khỏi sự biến động của giá thị trường nên sẵn sàng thanh toán cho tổ chức tài chính một mức giá ổn định. Còn người mua sẽ nhận được những khoản thanh toán phụ thuộc vào giá thực tế của hàng hóa liên quan.
Cấu trúc của hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì
Nhánh thả nổi của hợp đồng hoán đổi hàng hóa do người tiêu dùng loại hàng hóa này, hoặc là những tổ chức muốn có một mức giá cố định cho loại hàng hóa đó nắm giữ. Còn nhánh cố định thì do nhà sản xuất nắm giữ, họ là những người muốn thanh toán theo một tỉ lệ thả nổi dựa vào giá thị trường của hàng hóa cơ sở.
Kết quả cuối cùng là người tiêu dùng hàng hóa sẽ có được một mức giá cam kết cố định trong một khoản thời gian nhất định. Nhà sản xuất thì nắm giữ vị thế phòng vệ giá, tránh việc giá hàng hóa bị giảm trong cùng thời gian đó.
Dù giao dịch hàng hóa thật cũng có thể được quy định trong hợp đồng, nhưng thông thường thì hợp đồng hoán đổi hàng hóa được thanh toán bằng tiền mặt.
Phân loại hợp đồng hoán đổi
Các loại hợp đồng hoán đổi thường được dùng để phòng ngừa các loại rủi ro tài chính. Như rủi ro về lãi suất thay đổi, rủi ro về tỷ giá, rủi ro về giá cổ phiếu. Để hưởng các ưu đãi dành cho các công ty trong nước, hoặc để nhằm mục đích đầu cơ.
Có 5 loại hợp đồng hoán đổi được nhiều nhà đầu tư sử dụng phổ biến. Đó là:
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa (Commodity swap contract):
Là thỏa thuận mà giá giao ngay của hàng hoá (giá thả nổi) được trao đổi lấy giá cố định trong một khoảng thời gian xác định.
- Người sử dụng hàng hóa đảm bảo mức giá tối đa, đảm bảo trả cho tổ chức tài chính một mức giá cố định. Đổi lại người sử dụng sẽ nhận được những khoản thanh toán dựa trên giá cả thị trường cho những hàng hóa liên quan.
- Người sản xuất muốn cố định mức thu nhập và đồng ý trả giá thị trường cho tổ chức tài chính. Đổi lại, họ sẽ nhận những khoản thanh toán cố định cho hàng hóa.
Hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng (Credit swap contract)
Đây là công cụ hữu ích nhằm bảo hiểm cho những tài sản mang tính rủi ro. Bên mua hợp đồng chuyển rủi ro vỡ nợ (default risk) tới công ty bảo hiểm. Hoặc nhà phát hành hợp đồng hoán đổi hàng hóa bằng khoản phí bảo hiểm.
Hợp đồng hoán đổi tiền tệ (Currency swap contract)
Đây là một hợp đồng về trao đổi ngoại tệ. Theo đó, hai bên sẽ trao đổi khoản tiền gốc và lãi cố định của một khoản vay để lấy một khoản tiền gốc và lãi cố định tương đương một khoản vay của một đồng tiền khác.
Nói cách khác, hai bên sẽ trao đổi một khoản tiền danh nghĩa với nhau để được tiếp cận với nguồn tiền mỗi bên mong muốn.
Hợp đồng hoán đổi lãi suất (Interest rate swap contract)
Là một hợp đồng phái sinh mà theo đó một bên trao đổi dòng lãi suất để lấy dòng tiền mặt của một bên khác. Loại hợp đồng này thường được các doanh nghiệp, tổ chức tài chính và các nhà đầu tư.sử dụng để quản lý rủi ro tài sản hoặc nợ (cả cố định và thả nổi), hay để đầu cơ và kiếm lợi từ sự thay đổi lãi suất.
Hợp đồng hoán đổi lãi suất thông dụng nhất là khi một bên (gọi là bên cố định) trả một mức lãi suất cố định (được gọi là tỷ lệ hoán đổi) cho bên kia (gọi là bên thay đổi), đồng thời nhận lại một lãi suất thả nổi (thường dựa trên lãi suất tham chiếu như LIBOR). Trong trường hợp này:
- Bên A trả lãi suất cố định cho bên B và nhận lại lãi suất thay đổi.
- Bên B trả lãi suất cố định cho bên A và nhận lại lãi suất thay đổi.
Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn (Equity swap contract)
Là hợp đồng mà tổ hợp các dòng tiền được thỏa thuận trao đổi giữa hai bên. Ngày trao đổi hợp đồng sẽ được xác định trong tương lai. Hai dòng tiền thường được đề cập như là những vế của hợp đồng Swap.
Một trong hai vế thường gắn với một lãi suất thả nổi như LIBOR. Vế này được xem như là vế nổi. Còn lại dựa trên kết quả của một cổ phiếu hoặc một chỉ số thị trường. Vế này được xem như là vế cổ phiếu. Những hợp đồng loại này gồm một bế lãi suất thả nổi đối với vế cổ phiếu. Mặc dù một số loại hợp đồng tồn tại với hai vế cổ phiếu.
Các đặc điểm của hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì?
Hợp đồng hoán đổi là thỏa thuận làm phát sinh những hậu quả pháp lý. Đó là việc xác lập hoặc chấm dứt các quyền, nghĩa vụ của các bên trong thực hiện giao kết hợp đồng.
Bản chất của hợp đồng hoán đổi đó là thỏa thuận giữa các bên tham gia hợp đồng. Các bên tham gia hợp đồng chịu trách nhiệm thống nhất với nhau về mặt quan điểm. Những thống nhất này phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện và bình đẳng khi giao kết hợp đồng.
Bên trong nội dung của hợp đồng sẽ gồm có quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao kết hợp đồng. Hợp đồng hoán đổi được sử dụng với mục đích đảm bảo lợi ích chung của mỗi bên. Nhưng không được trái với quy định của pháp luật và trái với đạo đức xã hội.
Hợp đồng khi ký kết không có sự chuyển nhượng vốn ban đầu giữa các bên. Các bên chỉ thanh toán cho nhau sự chênh lệch giữa các luồng tiền theo nguyên tắc bù trừ.
Hợp đồng hoán đổi chủ yếu được giao dịch trên thị trường OTC. Vì vậy các điều khoản của hợp đồng thường được thiết kế linh hoạt cho phù hợp với nhu cầu cụ thể của các bên. Hợp đồng được coi là một trong những dạng chứng khoán phái sinh ra đời muộn nhất. Nhưng đây có lẽ là công cụ quan trọng nhất nếu xét về quy mô của thị trường.
Có 3 chủ thể tham gia trên thị trường hoán đổi chính là: người dùng cuối, định chế trung gian và nhà giao dịch tự doanh.
Một số lưu ý về hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì
Tuy đây là công cụ dành cho nhà đầu tư để phòng tránh những rủi ro, nhưng để phát huy tối đa hiệu quả của loại hợp đồng này, nhà đầu tư vẫn cần phải chú ý. Vậy lưu ý về hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì:
- Thời điểm các bên tham gia hợp đồng tiến hành thanh toán các luồng tiền đó chính là ngày thanh toán. Và khoảng cách giữa các ngày thanh toán được gọi là kì thanh toán.
- Một bên đối tác sẽ tiến hành chuyển trả tiền cho bên kia và phía bên kia cũng sẽ chuyển trả một khoản tiền ngược lại. Ngoại trừ trường hợp của hợp đồng hoán đổi tiền tệ. Hai bên khi thanh toán các luồng tiền phải được định giá chung bằng một loại tiền tệ.
- Các bên thường thỏa thuận chỉ trao đổi luồng tiền ròng mà một bên nợ bên kia. Hay là áp dụng nguyên tắc bù trừ ròng (netting).
- Đối với hợp đồng hoán đổi tiền tệ các luồng tiền thanh toán không được ghi nhận theo cùng một loại tiền tệ. Việc bù trừ ròng không thể diễn ra. Mà các bên chuyển cho nhau các luồng tiền theo nghĩa vụ phát sinh một cách độc lập.
- Hợp đồng hoán đổi chủ yếu trao đổi bằng tiền mặt và rất ít khi phát sinh các trường hợp yêu cầu chuyển giao bằng vật chất là tài sản cơ sở.
Khác biệt giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa và hợp đồng kỳ hạn đều là những loại hợp đồng phổ biến được sử dụng nhằm quản lý rủi ro giá cả của các sản phẩm hàng hóa. Vậy điểm khác biệt giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì, chi tiết nằm trong bảng so sánh dưới đây:
|
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa |
Hợp đồng kỳ hạn |
|
Hợp đồng hoán đổi hàng hóa là thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi các khoản thanh toán dựa trên sự biến động của giá cả hàng hóa trong một khoảng thời gian nhất định. |
Hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận giữa hai bên để mua hoặc bán một lượng nhất định của một sản phẩm hàng hóa tại một thời điểm, và giá cả được xác định trước trong tương lai. |
|
Không có sự tham gia của việc giao dịch thực tế của sản phẩm hàng hóa |
Có thể yêu cầu việc giao dịch thực tế hoặc việc thanh toán bằng tiền mặt, tùy thuộc vào loại hợp đồng |
|
Thường được thương lượng trực tiếp giữa hai bên và không có sự can thiệp của một tổ chức trung gian |
Thường được giao dịch trên các sàn giao dịch hàng hóa hoặc chứng khoán, có sự bảo lãnh của một tổ chức trung gian |
|
Tính linh hoạt cao, có thể được thiết kế theo nhu cầu của các bên |
Tính tiêu chuẩn hóa cao, phải tuân theo các quy tắc và điều khoản được xác định trước của sản giao dich . |
Kết luận
Trên đây là những thông tin về hợp đồng hoán đổi hàng hóa là gì. Rất mong những kiến thức trên đây sẽ hỗ trợ các nhà đầu tư hiểu biết thêm về thị trường tài chính nói chung và thị trường giao dịch hàng hoá nói riêng.
Có thể bạn quan tâm: